Najnowsze zmiany w przepisach emerytalnych

Polski system emerytalny od lat przechodzi liczne transformacje. W 2023 roku wprowadzono kilka istotnych zmian, które mogą znacząco wpłynąć na wysokość świadczeń oraz warunki przejścia na emeryturę. W tym artykule przedstawiamy przegląd najważniejszych nowelizacji przepisów emerytalnych oraz ich potencjalny wpływ na przyszłych i obecnych emerytów.

Waloryzacja świadczeń emerytalnych

Jedną z najważniejszych zmian wprowadzonych w 2023 roku jest rekordowa waloryzacja świadczeń emerytalnych. Od 1 marca 2023 roku emerytury i renty wzrosły o 14,8%. Jest to najwyższy wskaźnik waloryzacji od 20 lat, spowodowany głównie wysoką inflacją, która dotknęła polską gospodarkę w ostatnich miesiącach.

Waloryzacja objęła wszystkie świadczenia emerytalno-rentowe, w tym:

• Emerytury i renty z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
• Emerytury i renty rolnicze
• Renty socjalne
• Świadczenia i zasiłki przedemerytalne
• Dodatki do emerytur i rent

Zmiany w "Trzynastej" i "Czternastej" emeryturze

W 2023 roku kontynuowane są dodatkowe roczne świadczenia emerytalne, znane jako "trzynasta" i "czternasta" emerytura. Oto najważniejsze informacje:

Trzynasta emerytura

Trzynasta emerytura została wypłacona w kwietniu 2023 roku w kwocie równej najniższej emeryturze, czyli 1588,44 zł brutto. Świadczenie to przysługuje wszystkim emerytom i rencistom bez wyjątku i bez kryterium dochodowego.

Czternasta emerytura

Czternasta emerytura, początkowo planowana jako świadczenie jednorazowe, została na stałe wprowadzona do systemu emerytalnego. W 2023 roku zostanie wypłacona we wrześniu i będzie wynosić również 1588,44 zł brutto. Jednak w przypadku tego świadczenia obowiązuje kryterium dochodowe:

• Pełna kwota przysługuje osobom, których świadczenie podstawowe nie przekracza 2900 zł brutto
• W przypadku świadczeń wyższych stosowana jest zasada "złotówka za złotówkę" - kwota czternastki jest pomniejszana o kwotę przekroczenia progu 2900 zł
• Osoby pobierające emerytury wyższe niż 4438,44 zł brutto nie otrzymają czternastej emerytury

Zmiany w wieku emerytalnym

Wbrew pojawiającym się spekulacjom, w 2023 roku nie wprowadzono zmian w powszechnym wieku emerytalnym. Nadal wynosi on:

• 60 lat dla kobiet
• 65 lat dla mężczyzn

Jednakże, warto zauważyć, że w debacie publicznej coraz częściej pojawia się temat potencjalnego zrównania i/lub podniesienia wieku emerytalnego w przyszłości, ze względu na niekorzystne trendy demograficzne i wyzwania związane z wypłacalnością systemu emerytalnego.

Program "Mama 4+"

Program "Mama 4+" (oficjalnie: rodzicielskie świadczenie uzupełniające) został zmodyfikowany. Jest to świadczenie skierowane do osób, które wychowały co najmniej czworo dzieci i z tego powodu nie mogły podjąć pracy zarobkowej lub z niej zrezygnowały, co skutkowało brakiem uprawnień do emerytury lub niską jej wysokością.

Od 2023 roku wprowadzono następujące zmiany:

• Podwyższenie kwoty świadczenia do wysokości najniższej emerytury (1588,44 zł brutto)
• Rozszerzenie programu o ojców, którzy wychowali co najmniej czworo dzieci (w przypadku śmierci matki, porzucenia dzieci przez matkę lub długotrwałego zaprzestania wychowywania dzieci przez matkę)
• Wprowadzenie corocznej waloryzacji świadczenia

Zmiany w systemie emerytur kapitałowych

W 2023 roku wprowadzono również zmiany w systemie emerytur kapitałowych, dotyczące głównie Pracowniczych Planów Kapitałowych (PPK) i Indywidualnych Kont Emerytalnych (IKE). Najważniejsze modyfikacje to:

Pracownicze Plany Kapitałowe (PPK)

• Automatyczny zapis do PPK osób, które wcześniej zrezygnowały z uczestnictwa (tzw. autozapis) - mechanizm uruchomiony od marca 2023
• Możliwość wcześniejszej wypłaty środków (do 15% zgromadzonych środków) w przypadku poważnej choroby uczestnika, małżonka lub dziecka, bez konieczności zwrotu
• Rozszerzenie grupy uprawnionych do otrzymania wpłaty powitalnej i dopłaty rocznej

Indywidualne Konta Emerytalne (IKE) i Indywidualne Konta Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE)

• Podwyższenie limitu wpłat na IKE do kwoty 20 805 zł rocznie
• Podwyższenie limitu wpłat na IKZE do kwoty 8922 zł rocznie (dla osób prowadzących działalność gospodarczą: 13 383 zł)

Nowe zasady łączenia pracy z emeryturą

Od 2023 roku obowiązują nowe przepisy dotyczące możliwości dorabiania przez emerytów i rencistów. Zmianie uległy limity przychodów, po przekroczeniu których świadczenia emerytalne są zmniejszane lub zawieszane:

Warto pamiętać, że limity te nie dotyczą emerytów, którzy osiągnęli powszechny wiek emerytalny. Oni mogą dorabiać bez ograniczeń, bez ryzyka zmniejszenia czy zawieszenia emerytury.

Zmiany w emeryturach pomostowych

Ważną zmianą, szczególnie dla osób pracujących w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, jest nowelizacja przepisów dotyczących emerytur pomostowych. Od 2023 roku:

• Zniesiono warunek wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze przed 1 stycznia 1999 r.
• Umożliwiono nabycie prawa do emerytury pomostowej osobom, które rozpoczęły pracę w szczególnych warunkach po 31 grudnia 1998 r.
• Wprowadzono możliwość przejścia na emeryturę pomostową dla osób, które wykonywały pracę w szczególnych warunkach przez co najmniej 15 lat

To istotna zmiana, która może umożliwić wcześniejsze przejście na emeryturę wielu pracownikom wykonującym prace w trudnych warunkach.

Zmiany w zasadach dziedziczenia środków emerytalnych

Od 2023 roku obowiązują również nowe przepisy dotyczące dziedziczenia środków zgromadzonych na koncie emerytalnym w ZUS. Główne zmiany to:

• Możliwość wskazania osób uposażonych, które otrzymają środki z subkonta w ZUS w przypadku śmierci ubezpieczonego
• W przypadku braku wskazania, środki będą wypłacane małżonkowi lub najbliższym członkom rodziny zmarłego
• Środki zgromadzone na subkoncie w ZUS podlegają dziedziczeniu na takich samych zasadach jak środki zgromadzone w OFE

Jak przygotować się do zmian?

W obliczu licznych zmian w systemie emerytalnym, warto podjąć konkretne działania, aby zabezpieczyć swoją przyszłość finansową:

1. Monitoruj swoje konto emerytalne - sprawdzaj regularnie stan konta w ZUS, aby mieć pewność, że wszystkie składki są prawidłowo odprowadzane
2. Rozważ dodatkowe oszczędzanie - poza obowiązkowym systemem emerytalnym, warto rozważyć dodatkowe formy oszczędzania, takie jak IKE, IKZE czy PPK
3. Planuj swoje finanse długoterminowo - uwzględnij w swoich planach finansowych przyszłe świadczenie emerytalne i oceń, czy będzie ono wystarczające
4. Konsultuj się z ekspertami - w przypadku wątpliwości związanych z interpretacją przepisów emerytalnych, warto skonsultować się z doradcą emerytalnym

Podsumowanie

Zmiany w przepisach emerytalnych wprowadzone w 2023 roku przynoszą zarówno korzyści, jak i nowe wyzwania dla obecnych i przyszłych emerytów. Rekordowa waloryzacja świadczeń oraz kontynuacja dodatkowych wypłat w postaci trzynastej i czternastej emerytury z pewnością poprawiają sytuację finansową dzisiejszych seniorów.

Jednakże, długoterminowe wyzwania związane z niską zastępowalnością pokoleń i starzejącym się społeczeństwem nadal nie zostały w pełni zaadresowane. Dlatego tak ważne jest, aby każdy indywidualnie zadbał o swoją przyszłość emerytalną, korzystając z dostępnych narzędzi oszczędzania i planowania finansowego.

Jeśli masz pytania dotyczące zmian w przepisach emerytalnych lub potrzebujesz indywidualnej konsultacji, zapraszamy do kontaktu z naszymi ekspertami.